Chiều ngày 4/10, Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp (Bộ LĐ-TB&XH) tổ chức Hội thảo quốc tế về nâng tầm kỹ năng lao động Việt Nam trong tình hình mới. Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Nguyễn Thị Hà mong muốn các chuyên gia trong và ngoài nước phân tích, đánh giá kịp thời các chính sách, cũng như những tác động của đại dịch COVID-19 đối với lao động, việc làm và thị trường lao động Việt Nam trong ngắn hạn và dài hạn, cả trong bối cảnh tác động mạnh mẽ của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 và sự dịch chuyển đầu tư, công nghệ và lao động có kỹ năng trong quá trình hội nhập quốc tế.

Mới có 21,6 triệu lao động được đào tạo

Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH cũng cho biết, Việt Nam sẽ xem xét, nghiên cứu để rút ra bài học từ kinh nghiệm quốc tế trong ứng phó với dịch bệnh nhằm duy trì sản xuất, chống đứt gãy chuỗi cung ứng lao động và chuẩn bị nhân lực có kỹ năng cho khôi phục kinh tế sau đại dịch.

Bà Nguyễn Thị Hà, Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH.

Bà Nguyễn Hồng Hà, Đại diện lâm thời Văn phòng Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) đánh giá, phát triển kỹ năng cho người lao động luôn là ưu tiên hàng đầu trên thế giới. Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là con đường để Việt Nam hiện thực hoá mục tiêu đề ra. Tuy nhiên, báo cáo của Bộ LĐ-TB&XH thực hiện vừa qua cũng cho thấy đến hết quý II/2021, Việt Nam có 51,1 triệu người lao động, song tỷ lệ qua đào đạo rất thấp, con số này cho thấy nhu cầu đào tạo lại, nâng cao kỹ năng cho người lao động rất lớn, nhất là đại dịch COVID-19 cũng đang thách thức việc tiếp cận việc làm của người lao động khi thị trường lao động Việt Nam đang bị thu hẹp.

Theo chuyên gia đến từ ILO, triển vọng phục hồi việc làm là thách thức với nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Bên cạnh đó, Cách mạng công nghiệp 4.0 cũng đã đẩy nhanh quá trình chuyển đổi việc làm, do vậy việc nâng cao kỹ năng cho người lao động là rất cần thiết.

Theo bà Hà, xây dựng chính sách, chương trình đào tạo, đầu tư vào lĩnh vực đào tạo việc làm cần đặt lên hàng đầu. Đồng thời, thúc đẩy các cơ hội cho người lao động dựa trên lợi thế kinh tế địa phương nhằm phát triển kỹ năng học tập một lần là đủ sang học tập suốt đời, nâng cao năng lực cho người lao động, thích ứng với cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0.

"Đặt người học làm trung tâm, đáp ứng được nhu cầu của người học. Phát triển kỹ năng bao trùm cho người lao động cần đặc biệt quan tâm tới người yếu thế", bà Hà chia sẻ.

Theo ông Hoàng Quang Phòng, Phó Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), chưa bao giờ người lao động được người chủ sử dụng lao động quan tâm như hiện nay, bởi đây là tài sản quý báu cần được nâng niu để phát triển đất nước. Theo đó, kỹ năng nghề là nhân tố quan trọng, quyết định tăng trưởng nền kinh tế. Lực lượng lao động có kỹ năng nghề tạo nên sức cạnh tranh của nền kinh tế, tận dụng tốt làn sóng đầu tư từ doanh nghiệp nước ngoài. Tuy nhiên, trong tình hình mới, bên cạnh ưu điểm, lao động nước ta có những hạn chế, yếu về chuyên môn kỹ thuật, năng suất lao động còn thấp.

"Trước dịch COVID-19, làn sóng chuyển dịch đầu tư, Cách mạng công nghiệp 4.0, lao động Việt Nam đã đang và sẽ đối mặt với nhiều thách thức, cũng như việc tận dụng cơ hội mới", ông Phòng nói. 

Trong bối cảnh này, ông Phòng cho rằng, Việt Nam cần giải pháp chiến lược, nâng tầm kỹ năng lao động trong tình hình mới, đổi mới, nâng cao năng lực nguồn nhân lực nước nhà. Tạo điều kiện cho doanh nghiệp, người lao động phát triển.

Thông tin về thực trạng, ông Nguyễn Chí Trường, Vụ trưởng Vụ Kỹ năng nghề, Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp cho hay, tính đến quý II/2021, lực lượng lao động Việt Nam từ 15 tuổi trở lên của cả nước là 51,1 triệu người, trong đó lực lượng lao động qua đào tạo có văn bằng, chứng chỉ chiếm 26,1%. Như vậy, số lao động chưa qua đào tạo có văn bằng chứng chỉ chưa được công nhận trình độ kỹ năng (kỹ năng, đào tạo) là 73,9%. Đồng thời, thiếu sự kết nối giữa giáo dục đào tạo với doanh nghiệp, xã hội. 

Đại diện Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp cho rằng, giá trị và tầm nhìn nâng tầm kỹ năng lao động Việt Nam đến năm 2030 đặt mục tiêu về trình độ kỹ năng nghề theo cơ cấu về bậc trình độ, ngành nghề, số lượng người lao động. Theo đó, cần xây dựng cơ chế, tổ chức thực hiện chính sách nâng tầm kỹ năng lao động Việt Nam đến năm 2030, chuẩn hóa kỹ năng nghề của lực lượng lao động, thúc đẩy nâng tầm lao động Việt Nam tại nơi làm việc hoặc tự phấn đấu, trang bị kỹ năng và năng lực hành nghề của người lao động, dự báo nhu cầu kỹ năng lao động tương lai...

Cần cái 'bắt tay'

Bà Abla Sair, Chuyên gia kinh tế cao cấp của Ngân hàng Thế giới (WB) đặt vấn đề làm thế nào để cho người sử dụng lao động tham gia trong việc nâng cao kỹ năng cho người lao động. Doanh nghiệp cần tham gia chủ động trong các hoạt động đào tạo kỹ năng cũng vì lợi ích của riêng họ.

Bộ LĐ-TB&XH trao bằng khen cho 2 thí sinh đạt Huy chương vàng cuộc thi trực tuyến nghề cơ điện tử năm 2021.

Tuy vậy, sự tham gia của doanh nghiệp trong phát triển kỹ năng còn hạn chế so với những gì họ thực hiện. Mẫu khảo sát của WB cho thấy, 46% doanh nghiệp không có hợp tác với cơ sở giáo dục nghề nghiệp Việt Nam trong việc nâng cao kỹ năng nghề nghiệp.

WB thấy rằng cần thiết có sự tham gia của doanh nghiệp để phát triển kỹ năng cho người lao động. Các cơ sở giáo dục nghề nghiệp cũng mong muốn phối hợp với doanh nghiệp nhưng cũng gặp phải nhiều rào cản trong việc kết nối như nhân sự, tài chính, thiếu chính sách hỗ trợ...

Nhấn mạnh tới sự kết nối với nhà tuyển dụng, ông Paul Comyn (ILO) đánh giá là có nhiều dư địa để nhà tuyển dụng phối hợp đơn vị đào tạo, nếu nhìn ở quốc gia trên thế giới, xu hướng hợp tác với nhà tuyển dụng đang diễn ra mạnh mẽ ở cấp độ từng ngành. Vì vậy, ở cấp độ Trung ương, Chính phủ cần đưa ra chính sách để doanh nghiệp dẫn dắt, đóng góp vào trong quá trình đào tạo từng ngành cụ thể ở Việt Nam.

Trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19 diễn biến phức tạp, Thứ trưởng Nguyễn Thị Hà cho biết, Bộ LĐ-TB&XH đã tham mưu nhiều chính sách hỗ trợ cho người lao động, người sử dụng lao động bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh; đồng thời đã cùng các bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp và các cơ sở giáo dục nghề nghiệp triển khai các chương trình, hoạt động về phát triển kỹ năng nhằm đáp ứng yêu cầu thị trường lao động thích ứng với bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế.

Về cơ chế chính sách, Bộ LĐ-TB&XH đã và đang tiếp tục bổ sung văn bản hướng dẫn Luật Giáo dục nghề nghiệp, Luật Lao động, Luật Việc làm. Đề xuất Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ban hành các chính sách hỗ trợ đào tạo nghề, nâng cao kỹ năng nghề nghiệp cho người lao động, người sử dụng lao động bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh COVID-19...

Trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19 diễn biến phức tạp, Bộ LĐ-TB&XH đã ban hành và triển khai kế hoạch truyền thông giáo dục nghề nghiệp giai đoạn 2011-2025 đẩy mạnh tuyển sinh, đào tạo theo hình thức trực tuyến, kể cả phương thức đào tạo đối với những lớp đặt hàng của Nhà nước, doanh nghiệp. Một năm qua, đã công bố bổ sung 19 tiêu chuẩn kỹ năng nghề quốc gia (nâng tổng số lên 199 nghề đã ban hành tiêu chuẩn) và đánh giá kỹ năng nghề quốc gia cho 11.000 người lao động (nâng tổng số lên 73.000 người lao động được đánh giá).

Thy Lê